توسط : باغ نارنجستان قوام
باغ نارنجستان قوام شیراز، یک میراث زیبا از دوران قاجار است که با معماری بی‌نظیر خود، همچنان به تمام بازدیدکنندگانش احساس حال و هوای آن زمان را القا می‌کند. این باغ به خاطر فراوانی درختان نارنج که در آن رشد می‌کنند، به نام “نارنجستان قوام” معروف است و عامه مردم آن را با نام “باغ قوام” شناخته می‌کنند. در سرتاسر این باغ، هفت هنر زیبای ایرانی، با جلوه‌ای زیبا و مبهر، به چشم می‌خورد. گچ بری، نقاشی سنتی، آینه کاری، آجرکاری، حجاری، معرق کاری و مقرنس‌کاری، همگی در معماری و تزیینات باغ، به شکوه و زیبایی بی‌نظیری دست یافته‌اند.
معرفی باغ نارنجستان قوام شیراز
در قلب شیراز و در نزدیکی خیابان لطفعلی خان زند، یک شاهکار به نام باغ نارنجستان قوام شیراز قرار دارد که با تماشای آن، جان انسان را آرامش می‌بخشد. این باغ، نمادی از اوج هنر معماری ایرانی در دوران قاجار است. باغ قوام شیراز که متعلق به خاندان قوام الملک، یکی از خاندان‌های بزرگ زمان قاجار بوده است، در فهرست آثار ملی ایران با شماره ۱۰۷۳ در اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۳ ثبت شده است. این بنا ارزشمند با مساحتی حدود ۳۵۰۰ متر مربع، از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده است.
تاریخچه خاندان قوام
در زمان فتحعلی شاه قاجار، ابراهیم خان به عنوان کلانتر حاکم شیراز بود. اما تحت تأثیر اطرافیان شاه، نگرانی و بدبینی در مورد ابراهیم خان رخ داد. این بدبینی باعث شد که فتحعلی شاه تصمیم بگیرد ابراهیم خان کلانتر و خانواده‌اش را به قتل برساند. به هر حال، پسر ابراهیم خان که در آن زمان به بیماری سل مبتلا بود، از این قتل عام جان سالم به در ببریده شد.
در ادامه، این پسر که علی اکبر نام داشت، با فتحعلی شاه ملاقات می‌کند و به او خدمات پدرش و واقعه قتل خانواده‌اش را یادآوری می‌کند. این دیدار باعث می‌شود که فتحعلی شاه، که از اقدام خود پشیمان است، به علی اکبر لقب “قوام الملک” بدهد و او را به عنوان والی شیراز منصوب کند.
تاریخچه باغ نارنجستان قوام
بعد از درگذشت قوام الملک دوم یعنی پسرش، قوام الملک سوم، ساخت خانهٔ قوام الملک در شیراز آغاز شد و قوام الملک سوم این اقامتگاه را به پایان رساند. این باغ تقریباً در سال ۱۲۵۷ هجری شمسی و در دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد.
باغ قوام و عمارت آن به منظور برگزاری جشن‌ها و میزبانی از مهمانان استفاده می‌شد. خانهٔ زینت الملک که در حال حاضر در غرب مجموعه واقع است، محل اقامت خانوادهٔ قوام بود. به همین دلیل، در آن زمان این باغ و عمارت را “بیرونی” و خانهٔ زینت الملک را “اندرونی” می‌نامیدند. بخش بیرونی و اندرونی از طریق یک تونل زیرزمینی با یکدیگر مرتبط بودند و محور بیرونی و اندرونی عمود بر یکدیگر قرار داشتند.
پس از درگذشت قوام الملک سوم و چهارم، خانهٔ قوام به شخص ابراهیم خان قوام الملک پنجم رسید. این باغ ارزشمند از ابراهیم قوام به نوهٔ او، شهرام، منتقل شد. او این باغ را به دانشگاه پهلوی (که اکنون دانشگاه شیراز است) واگذار کرد. موسسهٔ آسیایی دانشگاه پهلوی با رهبری آرتور آبراهام پوپ، یک ایران‌شناس معروف آمریکایی، و با همکاری فرح پهلوی، به تأمین ترمیمات اساسی این باغ پرداخت. امروزه، کتابخانهٔ این باغ، کتاب‌هایی که پروفسور پوپ به دانشگاه شیراز اهدا کرده بود، را در ذهن تداعی می‌کند.
در طی انقلاب، بخش شرقی ایوان باغ در آتش سوخت و به همین دلیل نمی‌توانست تعمیر شود. همچنین، با اقامت خانواده‌هایی که در داخل باغ نارنجستان قوام پناه گرفته بودند، صدمات غیرقابل جبرانی به باغ وارد شد.
