توسط : گشت زندیه شیراز
میراث وکیل الرعایا و بازار گردی
شیراز، یکی از زیباترین و فرهنگی‌ترین شهرهای ایران است که با آثار تاریخی و طبیعی بی‌نظیرش، همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار دارد. با گشت و گذار در این شهر، می‌توان به عمق تاریخ و فرهنگ ایرانی پی برد.
چرا شیراز محبوب است؟
شیراز به خاطر زیبایی‌های طبیعی، آثار تاریخی، و مهمان‌نوازی مردمش، یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری ایران است. این شهر با باغ‌های دلنشین، بناهای باستانی و بازارهای سنتی، همواره روح و جان بازدیدکنندگان را تازه می‌کند.برای دوستداران تاریخ و فرهنگ، شیراز یک بهشت واقعی است. با قدم زدن در خیابان‌های این شهر، می‌توان به دوره‌های مختلف تاریخی سفر کرد و از نزدیک با آثار هنری و معماری بی‌نظیر آشنا شد.
گشت زندیه شیراز
از برجسته‌ترین مکان‌های گردشگری شیراز می‌توان به مجموعۀ زندیه اشاره کرد که شامل: ارگ کریمخان، حمام وکیل ، بازار وکیل ، عمارت کلاه فرنگی آب انبار وکیل و عمارت دیوانخانه میباشد. باغ زیبای جهان نما هم از آثار درۀ زندیه است که در نزدیکی حافظیه واقع شده است.هر کدام از این مکان‌ها داستان‌ها و رازهای خاص خود را دارند که شنیدن آن‌ها برای هر بازدیدکننده‌ای جذاب است.
عمارت کلاه فرنگی (موزه پارس)
موزه پارس، یکی از مهم‌ترین موزه‌های تاریخی و فرهنگی شهر شیراز است که در باغ نظر واقع شده است. این موزه به دلیل آثار ارزشمند تاریخی و هنری که در آن نگهداری می‌شود، نقش مهمی در معرفی تاریخ و فرهنگ ایران دارد.
تاریخچه و موقعیت
موزه پارس در باغ نظر، یکی از باغ‌های تاریخی شیراز، قرار دارد که در نزدیکی ارگ کریمخانی واقع شده است. این باغ در دوران زندیه به دستور کریمخان زند ساخته شد و به عنوان محلی برای برگزاری مراسم رسمی و تشریفاتی استفاده می‌شد. مقبرۀ کریمخان هم در این بنا قراردارد که البته روایت هایی در خصوص جابجایی استخوان های وکیل الرعایا از شیراز به کاخ گلستان و نجف اشرف وجود دارد که شنیدنی است.عمارت باغ نظر که اکنون میزبان موزه پارس است، دارای معماری زیبا و فضای دلنشینی است که خود به تنهایی یک اثر هنری به شمار میرود.
ارگ کریمخان
ارگ کریمخان، که به عنوان ارگ کریمخان زند نیز شناخته می‌شود، یکی از آثار تاریخی مهم در شهر شیراز، ایران است. این ارگ در دوران سلسله زندیه و به دستور کریمخان زند، مؤسس این سلسله، ساخته شد و به عنوان محل اقامت و مرکز حکومتی او مورد استفاده قرار می‌گرفت.
ویژگیهای معماری
- موقعیت و ساختار: ارگ کریمخان در مرکز شهر شیراز واقع شده و شامل بخش‌های مختلفی از جمله اندرونی، دیوانخانه و حمام میباشد.
- دیوارها و برج‌ها: دیوارهای ارگ بسیار بلند و مستحکم هستند و چهار برج در چهار گوشه ارگ قرار گرفته است. برج‌ها به شکل استوانه‌ای ساخته شده و از داخل و خارج تزئینات معماری زیبایی دارند.
- مصالح ساختمانی: این بنا از مصالح مختلفی همچون سنگ و آجر ساخته شده و با گچبری‌ها و کاشی‌کاری‌های زیبا تزئین شده است.
اهمیت تاریخی
ارگ کریمخان به عنوان مرکز حکومتی و محل زندگی کریمخان زند، نقش مهمی در تاریخ ایران ایفا کرده است. پس از سقوط سلسله زندیه، این ارگ به عنوان مقر حکومتی و بعدها به عنوان زندان استفاده می‌شد.در زمان حکومت آقا محمد خان قاجار موسس قاجاریه صدمات فراوانی به تزیینات داخلی ارگ وارد شد اما کماکان این بنا زیبایی خود را حفظ کرده و چشم نواز است.
حمام وکیل
حمام وکیل یکی از آثار تاریخی مهم شهر شیراز و از دوره زندیه است که به دستور کریمخان زند ساخته شده است. این حمام در نزدیکی بازار وکیل و مسجد وکیل واقع شده و به عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی دوران زندیه شناخته می‌شود.
ویژگیهای معماری
- ساختار و طراحی: حمام وکیل با مساحتی در حدود ۱۱ هزار متر مربع، دارای بخش‌های مختلفی از جمله رختکن، گرمخانه، سردخانه، و خزینه است. طراحی این بخش‌ها به گونه‌ای است که استفاده از آن‌ها را برای مردم در فصل‌های مختلف سال ممکن می‌سازد.
- تزئینات داخلی: دیوارهای حمام با کاشی‌کاری‌ها و نقاشی‌های زیبا تزئین شده است. نقش و نگارهای اسلیمی، گل و بته‌ها، و تصاویری از داستان‌های شاهنامه در این تزئینات دیده می‌شود.
- مصالح ساختمانی: برای ساخت این حمام از مصالحی مانند سنگ، آجر، آهک و گچ استفاده شده است. به کارگیری این مصالح باعث ایجاد یک فضای دلنشین و استحکام بنا شده است.
بازار وکیل
بازار وکیل یکی از مشهورترین و مهم‌ترین بازارهای تاریخی ایران است که در شهر شیراز واقع شده و به دستور کریمخان زند، بنیانگذار سلسله زندیه، در قرن ۱۸ میلادی ساخته شده است. این بازار به دلیل معماری زیبا، تاریخ غنی و نقش مهمی که در تجارت و اقتصاد منطقه داشته، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در گذشته، تمام امور بازرگانی، خریدوفروش کالاهای داخلی و خارجی و مبادلات همگی در حجره‌‌ها ،تیمچه ها ،بار اندازها و کاروانسراهای این بازار انجام می‌گرفت. در واقع بازار وکیل در آن دوران مانند قلب واقعی شیراز بود که تمام امور بازرگانی در آنجا به جریان می‌افتاد. بازار وکیل در ردیف آثار تاریخی کشور به شماره ۹۲۴ به ثبت ملی شده است.
فرصت‌الدوله شیرازی در آثار عجم چنین می‌نویسد:
بازار وکیل یکی از بازارهای مرحوم کریم خان وکیل است. شالوده‌های آن از سنگ‌های بزرگ ساخته شده و در وسط بازار چهارسویی است که سقفش بسیار بلند و طرازش دلپسند است. کمتر بازاری در ایران بدین اسلوب و بنیان دیده می‌شود. یک بازار بزرگ تا برسد به چهارسوی مذکور چهل و یک طاق است، آن را بازار بزازان گویند از هرگونه اقشمه و امتعه دارد. سماور و بلورفروش و خیاط و غغیره نیز در آن هست. بازار دیگر چهل و شش طاق است آنرا بازار کلاهدوزان نامند از کلاهدروز و اصناف دیگر دارد مع بسیاری از صرافان.
کاروانسراهای «احمدی»، «روغنی» ،«گمرک» ،«فیل» ،«نعمان » در بازار وکیل قرار دارند.همچنین تیمچۀ گل که سرای رفوگران فر است از تیمچه های مجاور بازار وکیل است.
سرای مشیر که یکی از مراکز گردشگری شیراز است و در دورۀ قاجار توسط موقوفۀ حاجیه سلطان مشیر و معدل الملک همسر ایشان ساخته شد در انتهای بازار قراردارد و مکانی برای خرید سوغات و صنایع دستی شیراز می باشد.
«بازار نو» که راسته ای بلند دارد نیز در نزدیکی «دروازه اصفهان» جای گرفته و در دوران قاجار ساخته شده است.
ویژگیهای معماری
- ساختار و طراحی: بازار وکیل دارای ساختاری مستطیل شکل و متشکل از چندین راسته و سرا است که به طول حدود ۱ کیلومتر امتداد دارد. سقف بازار به صورت گنبدی و طاق‌دار است که باعث تهویه مناسب و ایجاد سایه می‌شود، که برای شرایط آب و هوایی گرم شیراز بسیار مناسب است.
- مصالح ساختمانی: این بازار از مصالحی مانند آجر، سنگ و گچ ساخته شده و دیوارهای آن با کاشی‌کاری‌های زیبا و نقوش هندسی تزئین شده‌اند. همچنین در ساختار آن از تکنیک‌های معماری ایرانی سنتی استفاده شده که به استحکام و زیبایی بنا افزوده است.
عمارت دیوانخانه کریمخانی
عمارت دیوانخانه بنایی نزدیک ارگ کریمخانی می باشد که در ابتدای خیابان ۲۲ بهمن شهر شیراز قرار گرفته است. این بنا با مساحتی برابر با ۸۴۰ متر مربع از آجر و سنگ ساخته شده و از آثار دوره زندیه است.
عمارت دیوانخوانه شیراز یکی از بناهای ارزشمند دوره‌ی زندیه به‌شمار میرود .در گذشته به عمارت دیوانخانه کریمخان زند مشهور بوده‌است. عمارت دیوانخانه از تالاری بزرگ تشکیل‌شده که این تالار بر دو ستون چوبی استوار شده‌است البته پیش‌ازاین به‌جای این دو ستون چوبی دو ستون سنگی قرار داشته که در زمان قاجاریه توسط آقا محمدخان قاجار به تهران منتقل شده‌اند.
این بنا در دوره‌ی کریمخان زند به‌عنوان مرکز حکومتی و رسیدگی بر امور اداری حکومت زندیه مورداستفاده بوده و از مهم‌ترین ویژگیهای معماری این بنا می‌توان به وجود نقاشی‌های بسیار زیبا در تمام بدنه ساختمان، مقرنس‌کاری‌های روی چوب و سنگ، مقرنس‌کاری‌های گچی و حجاری‌های روی سنگ‌ها با نقوش حیوانات و گیاهان اشاره نمود.
بنا ۲ طبقه ساخته شده‌است و در حیاط آن یک حوض سرتاسری و یک حوض افقی در جلو شاه‌نشین به چشم می‌خورد. سبک معماری عمارت دیوانخانه مانند سایر بناهای دوره‌ی زندیه درون‌گرا است به‌گونه‌ای که ظاهر ساختمان ساده و فضای اندرونی مزین به انواع نقوش و تزئینات هنری است. کاربری بنای دیوانخانه در طول زمان فراز و نشیب متعددی به خود دیده‌است. در زمان کریمخان دیوانخانه محل جلوس وکیل‌الرعایا برای رسیدگی به کارهای دیوانی بوده‌است.
در زمان قاجاریه در سال ۱۲۶۸ هجری قمری که بنای پانزده دستگاه چاپارخانه که به‌فرمان امیرکبیر و دستور فیروز میرزا توسط نصرت الدوله والی فارس شروع شده‌بود، به‌تدریج خاتمه یافت.
مقرنس کاری، حجاری و نقاشی های دوره زندیه و به ویژه نقاشی مکتب شیراز از ویژگیهای معماری و هنری این بناست. عمارت دیوانخانه در سال ۱۳۴۹ به شماره ۹۱۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. متاسفانه تالار میزبانی اولیۀ آن و همچنین قسمتی از باغ مجموعه از بین رفته است.
جهت رویت قیمت بلیط ورودیه ها اینجا را ببینید.
