توسط : «مسجد جامع جدید» یا «مسجد اتابک» و شناخته شده به «مسجد نو»، دومین مسجد شیراز از دید ارزش تاریخی است.
نخستین مسجد شیراز از دید ارزش تاریخی مسجد جامع عتیق و سومین مسجد از این دیدگاه مسجد وکیل است. مسجد نو با بیست هزار متر مربع (دو هکتار) مساحت بزرگترین مسجد ایران است. در سالهای گذشته مسجد نو به جایگاه برپایی نماز جمعه شهر شیراز بدل شد و ستاد برپایی نماز جمعه با ساختن ساختمانها و دکان ها و کرایهدادن آنها از وسعت این مسجد کاست. همچنین با ساختن سقف فلزی بر روی محوطه بزرگ آن آسیبهای سهمگینی بر بافت تاریخی آن وارد نمود.
مسجد نو مربوط به دورۀ اتابکان است و درمجاورت شاهچراغ و روبروی بقعه شاهچراغ واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارۀ ثبت ۷۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
تاریخچه مسجد نو شیراز
در این بخش میخواهیم تاریخچه مسجد نو شیراز را به صورت مختصر برای شما شرح دهیم. مسجد نو شیراز در سال ۵۹۰ ق. بدست اتابک ابوبکر بن سعد ابن زنگی ،در دوران اتابکان فارس ساخته شد.
در این زمان مغولها در ایران حکومت میکردند و ابوبکر با همکاریهایی که با آنها داشت توانست شیراز را از حمله و نابودی آنها محفوظ نگه دارد.
اتابک علاقه زیادی به شعر و ادبیات داشت و شاعرانی همچون سعدی در عصر او میزیستهاند. رفتار خوب او با ادبا و عارفان باعث شده تا سعدی در اول کتاب گلستان خود به مدح و ستایش این فرد بپردازد و به نیکی از آنها یاد کند.
مسجد نو شیراز بعد از مسجد عتیق شیراز، قدیمیترین مسجد این شهر بوده و از این بابت شهرت جهانی دارد. این مسجد به دلیل اینکه توسط اتابک ساخته شده، به نام مسجد اتابکی نیز معروف است. برخی از مورخین در مورد مسجد نو شیراز اینطور نوشتهاند که این مسجد در واقع نذری است که اتابک بن سعد آن را برای پسرش انجام داده است. این فرد در ازای گرفتن شفای فرزندش نذر کرد که مسجدی باشکوه بسازد و همین کار را نیز انجام داد.
مساحت مسجد نو ۲ هکتار میباشد و در واقع منزل شخصی اتابک بوده است. این مسجد دارای درختان بسیار زیادی در اطراف بوده و افراد برای استراحت و عبادت از سایه آنها استفاده میکردند. ساخت مسجد نو حدود ۱۷ سال به طول انجامید و در فاصله سالهای ۵۹۸ هجری تا سال ۶۱۵ هجری ساخته شد.
در قدیم این مسجد را مسجد اتابک مینامیدند اما به دلیل اینکه در سال های ۶۹۰، ۱۱۸۳ و ۱۲۹۶ هجری قمری زلزله شدید این بنا را ویران کرد و مجدد نوسازی شد به نام مسجد نو نامگذاری شد.
معماری مسجد نو شیراز
ویژگیهای سازه
این ساختمان، نخست اندرونی اتابک سعد ابن زنگی بود. او هنگام بیماری سخت فرزندش، نذر کرد که در صورت بازیافتن بهبودی فرزندش، خانه را ویران کند و به جای آن مسجد بسازد. چنین شد و او نذر خود را بهجای آورد. در شمال و جنوب این ساختمان، دو رواق بسیار بلند به ارتفاع ۳۰ متر و پهنای ۲۵ متر ساخته شدهاست. در هر سوی این رواقها، ۱۲ طاق کم ارتفاع وجود دارد. در پشت رواق جنوبی، شبستان گستردهای ساخته شدهاست. در دیوارههای شرقی و غربی، ایوان بزرگی در میان وجود دارد که هر طرف آن شش اتاق ساخته شدهاست.
ارزش هنری و گردشگری
در ساختمان مسجد نو هماکنون هیچ کاشیکاری و کار هنری دیده نمیشود، اما پیشانی طاقهای بزرگ با کاشی کاری معرق به خط ثلث آذین شدهاست. نزدیک به ۶۰ سال پیش به دلیل وجود چند درخت چنار در میان صحن، این جایگاه گردشگاه مردم شیراز بود و آب کاریز خیرات از میان آن جریان داشت. و تنوره هایی در مسجد قرارداشت که به جریان آب کمک می کرد که همه تخریب شدند. مسجد نو در دوره مشروطیت جایگاه گردهمایی آزادیخواهان بود.
مسجد نو شیراز دارای یک صحن بزرگ، چندین رواق در یک طبقه و سه حوض بزرگ است. دور تا دور حیاط این مسجد در گذشته پر از درختان بلند چنار بوده که متاسفانه امروزه اثری از آنها باقی نمانده است. افرادی که برای عبادت به مسجد مراجعه میکردند در سایهی این درختان به استراحت و عبادت میپرداختند.
مسجد نو دارای چهار درب ورودی است. برای وارد شدن به مسجد ابتدا از درب مسجد گذشته و بعد از عبور از ایوانها به صحن اصلی مسجد نو میرسید. سه حوض بزرگ در صحن این مسجد قرار دارد. از چهار طرف مختلف میتوانید به رواقهای یک طبقه این مسجد و ایوانهای چهارگانه بروید.
سر در چهار ورودی مسجد، کاشیکاریهای زیبا انجام شده است که مربوط به بازسازیهای اخیر میباشد؛ اما داخل مسجد طاقهایی با کاشی کاریهای زیبا و منقش به آیات و احادیث قرآنی وجود دارد. قسمت شمالی و جنوبی مسجد کاملا با یکدیگر قرینه است و در هر طرف ۱۲ طاق بنا وجود دارد.
در بخش جنوبی مسجد دو صحن مجزا و کوچک نیز وجود دارند که یکی از آنها در حال حاضر به مدرسه دبستان تغییر کاربری داده است و حیاط دیگر مربوط به منجلاب مسجد میباشد. نکته دیگری که در معماری مسجد نو شیراز وجود دارد، بخش مربوط به شبستان آن است. در این شبستان خبری از کاشیکاری یا گچ کاری خاصی نیست و تنها زیبایی و جذابیت آن به خاطر ۲۴ ستون عریض است که در این بخش وجود دارند.
یک شبستان کوچک دیگر نیز در شرق شبستان اصلی وجود دارد که ستونهای آن از جنس سنگ میباشند. نام ناصر الدین شاه قاجار هنوز بر کاشیکاریهای مسجد با گذشت این همه سال به چشم میخورد.
بازسازی مسجد نو شیراز
مسجد نو در طی تاریخ چندین بار بازسازی شده است که به اختصار در این بخش به آن اشاره میکنیم.
- اولین بازسازی در سال ۹۹۵ هجری توسط سعد الدین شیرازی ملقب به شاه نوازخان
- دومین بازسازی در سال ۱۱۸۳ توسط صادق خان برادر کریم خان زند
- سومین بازسازی در سال ۱۲۶۹ بعد از زلزله بزرگ شیراز
- چهارمین بازسازی در سال ۱۲۷۱ تا ۱۲۷۳ توسط حاجی میرزا علی اکبر قوام الملک شیرازی
- پنجمین بازسازی در سال ۱۳۰۱ توسط فتحعلی خان پسر میرزا علی اکبر قوام الملک
- ششمین بازسازی در سال ۱۳۵۰ توسط معین الشریعه واعظ اصطهباناتی
نشانی مسجد نو در شیراز
ادرس مسجد نو شیراز یا همان مسجد اتابکی در نزدیکی حرم شاهچراغ شیراز است. این مسجد در بافت قدیمی و تاریخی شهر شیراز واقع شده است به صورتی که شما برای بازدید از آن ناچارا سایر زیباییهای این بافت قدیمی را مشاهده خواهید کرد. برای رفتن به این مسجد بایستی از میدان شهرداری ،وارد خیابان شهید دستغیب شوید قبل از ورود به حرم شاهچراغ مسجد را در سمت راست می بینید.
مسجد نو شیراز یکی از جاهای دیدنی شیراز است. قطعا بعد از رزرو بهترین هتل های شیراز و راحت شدن خیالتان بابت محل اقامتتان، به دنبال این هستید که لیستی از بهترین جاهای دیدنی شهر شیراز تهیه کنید.این مسجد در نوع خود بینظیر است و ارزش حداقل یک بار دیدن را دارد.
